1. Θέση και γεωμορφολογία

Νησίδα του Ανατολικού Αιγαίου. Η Θύμαινα ανήκει στο νησιωτικό σύμπλεγμα των Φούρνων και είναι δεύτερη σε μέγεθος μετά το ομώνυμο νησί. Βρίσκεται ανάμεσα στο δυτικό τμήμα των Φούρνων και στο ανατολικότερο τμήμα της Ικαρίας, τον Άγιο Κήρυκο. Κάποτε συνδεόταν με το νησί Φούρνοι μέσω της νησίδας Διαπόρι (σημερινή Κεσιρία).

Γεωλογικά ανήκει στην κυκλαδική ενότητα, με σχιστολιθικά πετρώματα στα χαμηλότερα μέρη και ασβεστολιθικά στα υψηλότερα. Η Σημαία είναι η υψηλότερη κορυφή του νησιού με υψόμετρο 564 μ. Οι ακτές της Θύμαινας, όπως και γενικότερα του συμπλέγματος, είναι απόκρημνες, με πολλές κοιλότητες και πλήθος κολπίσκους και όρμους. Για το λόγο αυτό το μήκος ακτογραμμής του νησιού είναι δυσανάλογα μεγάλο σε σύγκριση με το μέγεθός του.

2. Χλωρίδα και πανίδα

Η Θύμαινα, όπως και ολόκληρο το σύμπλεγμα των Φούρνων, έχει ενταχθεί στο Δίκτυο Natura 2000 ως Ζώνη Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) λόγω της ιδιαιτερότητας της χλωρίδας και της πανίδας της. Η βλάστησή της είναι κυρίως θαμνώδης. Αρωματικά φυτά, όπως το θυμάρι (το οποίο πιθανότατα έδωσε στο νησί το όνομά του), το θρούμπι και η φασκομηλιά, αφθονούν στα σχιστολιθικά εδάφη. Δε λείπουν όμως και τα δέντρα, κυρίως η ελιά, η κουμαριά και ο φίδας.

Η νησίδα συμπεριλαμβάνεται στις 196 σημαντικές για τα πουλιά περιοχές της Ελλάδας (Σ.Π.Π.Ε.), καθώς στα εδάφη της αναπαράγονται πολλά είδη πουλιών, όπως ο θαλασσοκόρακας, ο μαυροπετρίτης (είδος γερακιού) και ο φιδαετός. Λόγω της απαγόρευσης του κυνηγιού στο νησί αφθονούν οι πέρδικες. Είναι, επίσης, πολύ σημαντική η εφαρμογή αυτού του μέτρου και για τα μεταναστευτικά είδη, ιδιαίτερα τους ερωδιούς.

Η θαλάσσια περιοχή του νησιού, η οποία χαρακτηρίζεται από μικρά βάθη και σχετικά μικρές κλίσεις, είναι ιδανική για την ανάπτυξη παράκτιων οικότοπων. Σε αυτή επιχωριάζουν η απειλούμενη μεσογειακή φώκια monachus monachus και πληθυσμοί από διάφορα είδη δελφινιών και θαλάσσιων χελώνων.

3. Γενικές πληροφορίες

Μέχρι τα μέσα περίπου του αιώνα το όνομα του νησιού ήταν Φύμαινα και η σημερινή ονομασία θεωρούνταν εσφαλμένη. Ύστερα όμως από τη γενική απογραφή του πληθυσμού το 1940, το νησί μετονομάστηκε σε Θύμαινα. Από αρχαιολογική άποψη μοναδικό στοιχείο που αξίζει να αναφερθεί είναι κάποια οικοδομικά κατάλοιπα, όπως πλίνθοι και κεραμίδια, που αποκαλύφθηκαν στη θέση Αϊ-Νικολάκι ύστερα από την εκσκαφή θεμελίωσης της σύγχρονης εκκλησίας. Σύμφωνα με χειρόγραφο του 1863 από την Πάτμο υπήρχε στην ίδια θέση παλιότερη εκκλησία.

Κυριότερος οικισμός του νησιού είναι η Θύμαινα και αρκετά μικρότερος αυτός της Κεραμιδούς. Χαρακτηριστική είναι η ρυμοτομία και η αρχιτεκτονική τους. Στενά δρομάκια με πολλά σκαλοπάτια χωρίζουν τα παλιά σπίτια, σε αρκετά από τα οποία συναντά κανείς δείγματα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, όπως στέγες από σχιστόλιθο.

Αξιοσημείωτα είναι τα έθιμα των κατοίκων της Θύμαινας κατά της περίοδο του Πάσχα: Τα παιδιά του χωριού μαζεύουν κλαδιά (αχινοπόδια) από τις γύρω πλαγιές του βουνού και φτιάχνουν ένα σωρό. Το Μεγάλο Σάββατο στις 12 η ώρα τον καίνε μαζί με το "Χριστός Ανέστη". Η φλόγα του σωρού διαρκεί μέχρι τις πρωινές ώρες.

Το ελληνικό κράτος έχει χαρακτηρίσει τη νησίδα Περιοχή Ιδιαίτερου Κάλλους που χρήζει ξεχωριστής προστασίας.