Αρκοί

1. Θέση και γεωμορφολογία

Οι Αρκοί ή Αρκιοί βρίσκονται ΝΑ της Πάτμου και περιβάλλονται από τις βραχονησίδες Μαράθι, Σμηνερονήσι, Τσούκα, Τσουκάκι, Αβάπτιστο, Μακρονήσι, Ψαθονήσι, Καλόβολο και Νησάκι , που αποτελούν και το σύμπλεγμα των Αρκών. Στο άνυδρο τοπίο κυριαρχούν τα ασβεστολιθικά πετρώματα. Υπάρχουν όμως συστάδες με αρμυρίκια, αγριελιές, χαρουπιές, συκιές και πεύκα, ενώ ως προς την πανίδα ζουν άγριοι λαγοί και πέρδικες.
Οι Αρκοί έχουν ενταχθεί στο κοινοτικό δίκτυο προστατευόμενων περιοχών "NATURA 2000" ως Τόπος Κοινοτικής Σημασίας (ΤΚΣ) μαζί με το Αγαθονήσι και τους Λειψούς. Το βορειοδυτικό μέρος του νησιού μαζί με τις παρακείμενες βραχονησίδες έχει κηρυχθεί Ζώνη Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ). Το νησί, όπως και οι Λειψοί, το Αγαθονήσι και οι παρακείμενες βραχονησίδες, παρέχει καταφύγιο στα απειλούμενα είδη της μεσογειακής φώκιας monachus monachus και της χελώνας caretta caretta.
Εντυπωσιακό είναι το μικρό προστατευόμενο λιμανάκι της Αυγούστας, που αποτελεί ασφαλές καταφύγιο για ιδιωτικά σκάφη.

2. Ιστορική αναδρομή - μνημεία και αξιοθέατα

Στην περιοχή Τηγανάκια στα νότια του νησιού υπάρχουν κεραμικά της νεολιθικής εποχής. Πρώτοι κάτοικοι ήταν οι Κάρες, ακολούθησαν οι Δωριείς και τέλος οι Ίωνες Μιλήσιοι που έκαναν τους Αρκιούς ενδιάμεσο σταθμό στο δίαυλο ΣάμουΚω. Τότε κατασκευάστηκε το πρώτο μικρό οχυρό, πρόδρομος του κάστρου, λείψανα του οποίου σώζονται σήμερα, το οποίο πρέπει να ολοκληρώθηκε σε δύο φάσεις. Ο πύργος στη βορειοδυτική πλευρά του κάστρου χρονολογείται από τον 4ο π.Χ. αιώνα. Το κάστρο καταστράφηκε από τον Ιούλιο Καίσαρα, που κρατούνταν στο Φαρμακονήσι, μετά την απελευθέρωσή του από τους πειρατές. Το οχυρό ή «Κάστρο της Αυγουστίνης» θα χρησιμοποιηθεί και τα Πρωτοβυζαντινά χρόνια μετά τις κατάλληλες επιδιορθώσεις. Πιθανόν μάλιστα από τον πύργο να υπήρχε οπτική επαφή με το Καστέλι της Πάτμου.

Με το χρυσόβουλο του Αλεξίου Κομνηνού το 1088, οι Αρκοί θα παραχωρηθούν μαζί με άλλα νησιά στον μοναχό Χριστόδουλο, ιδρυτή της μονής της Πάτμου, και θα χρησιμοποιηθούν ως αγροκτήματα και βοσκοτόπια της μονής. Σήμερα ένα μεγάλο μέρος του νησιού ανήκει ακόμα στη μονή.

Στην κορυφή του βουνού στην Παντανάσσα , όπου πιθανόν να βρισκόταν ο αρχαίος οικισμός, συναντάμε τον πιο παλιό ναό του νησιού, την Παναγιά την Παντανούσα. Σε απόσταση μίας ώρας πεζοπορία υπάρχει στο πίσω μέρος του νησιού ένα σπήλαιο με σταλακτίτες και σταλαγμίτες, που δεν έχει ακόμη εξερευνηθεί.

3. Οι Αρκοί σήμερα

Οι λιγοστοί κάτοικοι του νησιού ασχολούνται κυρίως με την αλιεία. Η επικοινωνία με τα γειτονικά νησιά γίνεται με καΐκια και καραβάκια από την Πάτμο κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, αλλά τον χειμώνα το νησί ζει σε απομόνωση.