Η πόλη της Μυτιλήνης στις αρχές του 15ου αιώνα

«“Η πόλη της Μυτιλήνης”, γράφει το 1403 ο Ισπανός πρεσβευτής Ruy Gonzalez de Clavizio, “είναι πυκνοκατοικημένη. Τα σπίτια στεφανώνουν την κορυφή μιας χερονήσου, που εισχωρεί στη θάλασσα και έχει από τη μια και από την άλλη ένα λιμάνι. Ένα τείχος οχυρό, με πολλούς πύργους, περιτριγυρίζει την πόλη και πίσω της απλώνεται ένα μεγάλο προάστιο”».

Μπαλάσκας, Στρατής, «κορύφαν πόληος». Ιστορία της περιοχής και του κτηρίου του Υπουργείου Αιγαίου στη Μυτιλήνη (Αθήνα 2002), σελ. 17.

Ένας Οθωμανός χαρτογράφος περιγράφει τη Λέσβο

«Το νησί αυτό είναι ορεινό και πλούσιο σε νερά. Έχει περίμετρο εκατόν εξήντα μίλια. Μαζί με τους κόλπους του γίνεται διακόσια δέκα τέσσερα μίλια. Το γνωστό κεντρικό κάστρο βρίσκεται στα ανατολικά του νησιού απέναντι από τις ακτές της Ανατολίας, βλέπει στα βορειοανατολικά, χτίστηκε πάνω σ' ένα στρογγυλό ακρωτήρι κι είναι λιμάνι και από τις δυο του πλευρές. Το λιμάνι εμπρός από το κάστρο βρίσκεται στα βόρεια και λέγεται Γενί Λιμάν (Νέο Λιμάνι). 'Εχει χτιστεί από τους απίστους κι είναι ανοιχτό στους βόρειους ανέμους. Το λιμάνι που βρίσκεται στα νότια λέγεται Εσκί Λιμάν (Παλαιό Λιμάνι) κι είναι κι αυτό κατασκεύασμα των απίστων. Είναι ένα ωραίο λιμάνι που ωστόσο δεν προφυλάσσει από κάθε άνεμο. Οιμεγάλες μπάρτσες δεν μπαίνουν εκεί, γιατί τα νερά του είναι ρηχά».

Λούπης, Δημήτρης (επιμ.), Ο Πιρί Ρεϊς (1465-1553) χαρτογαφεί το Αιγαίο. Η οθωμανική χαρτογραφία και η λίμνη του Αιγαίου (Αθήνα 1999), σελ. 192-193.

Οι ελαιώνες της Λέσβου

«…Τα δένδρα της Λέσβου θα κατακαλύψουν τους λόφους και τις μικρές πεδιάδες της, πυκνά, κραταιά, ποτέ δενδρύλια λυρικά, ποτέ γίγαντες: οι ελαιώνες με τους πανάρχαιους τυραννισμένους κορμούς, οι πευκιάδες, τα δάση, οι καστανιές. Καθώς συμπλέκονται με το χρώμα και με το φως αυτής της αιγαιοπελαγίτικης περιοχής, υπακούνε στο νόμο της. Είναι ανάσα ψυχής να περπατάς καταμεσήμερο μες τους ελαιώνες της Γέρας, δαρμένος απ’ τον ήλιο του καλοκαιριού. Πόσο διαφορετικό είναι το αίσθημα μες το βαθύ ποτάμι του ελαιώνα των Δελφών! Εκεί μπορούσε να ακμάσει το μαντείο με τους σκοτεινούς χρησμούς του. Στη Λέσβο ποτέ! Στη Λέσβο, στα όρη των ελαιών της, θα μπορούσε να διδάξει ο Χριστός.»

Βενέζης, Ηλίας, Εφταλού (Αθήνα 1977).

Το ελαιοτριβείο στη Σκάλα

«… το εργοστάσιο είναι στη Σκάλα. Ένας μεγάλος ελιόμυλος με τέσσερις πρέσες. Στα ελιομαζώματα ανεβοκατεβαίνει ο κόσμος, αρχίζει η μεγάλη εποχή για τον τόπο. Οι μαζώχτρες ξεχύνουνται παρέες παρέες, φορούν χρωματιστά σαλβάρια, κλαδωτές μπόλιες, κουνούν το καλαμένιο καλάθι με τις γαλάζιες χάντρες στο μπράτσο. Κατεβαίνουν στολισμένες και κουδουνίζουν τα μαβιά και βυσσινιά βραχιόλια τους από γυαλί. Τα χωράφια κι οι δρόμοι είναι γεμάτα ραβδιστάδες κι εργάτες από το λιοτριβειό. Όλο το χειμώνα, όσο δουλεύει η ελιά, οι χωριανοί έχουν για ξυπνητήρι την μπουρού του ελιόμυλου. Είναι μια δυνατή σφυρίχτρα, που ουρλιάζει μέσ’ από τη μαύρη νύχτα. Η φωνή της γεμίζει αντίλαλο τα ράχτα και τις λαγκαδιές, ανεβαίνει ως το χωριό και το ξεσηκώνει στο πόδι….»

Μυριβήλης, Στρατής, Η Παναγιά η Γοργόνα (Αθήνα 1960), σελ. 18.