ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το Αιγαίο πέλαγος, η κατάσπαρτη από μικρά και μεγάλα νησιά θάλασσα, την οποία οι αρχαίοι Έλληνες ονόμασαν έτσι από τα μεγάλα του κύματα, τις αίγες, όπως τις έλεγαν, κατοικήθηκε συστηματικά ήδη από τη τη Νεολιθική εποχή (6800-3200 π.Χ.). Η θάλασσα αυτή αποτελεί την υδάτινη λωρίδα που ενώνει την ηπειρωτική Ελλάδα με τη Μικρά Ασία, την Κρήτη, τη νοτιοανατολική Μεσόγειο και τη βόρειο Αφρική με το βορειοελλαδικό χώρο, τα νότια Βαλκάνια και τον Εύξεινο Πόντο, την Ευρώπη με την Ασία. Συνιστά έτσι ένα διαχρονικό πεδίο έντονων κοινωνικών, οικονομικών και εν γένει πολιτιστικών ζυμώσεων, όπου διαφορετικής προέλευσης πολιτισμικά στοιχεία ήρθαν σε επαφή, αντιπαράθεση και ώσμωση, διαμορφώνοντας στους νησιωτικούς μικρόκοσμους νέα πολιτισμικά λεξιλόγια μεγαλύτερης ή μικρότερης εμβέλειας.

Κάθε νησί έχει τη δική του ιστορία, παράδοση και φυσιογνωμία, την οποία μοιράζεται σε μεγάλο βαθμό με τα υπόλοιπα νησιά ή με ομάδες εξ αυτών. Οι Κυκλάδες και τα Δωδεκάνησα αποτελούν δύο διακριτές - αν και με κανένα τρόπο συμπαγείς - γεωγραφικές και πολιτισμικές ενότητες με πολύ μεγάλη πυκνότητα  νησιωτικών  μονάδων, σε αντίθεση με τα μεγαλύτερα και πιο μοναχικά νησιά του βορειοανατολικού Αιγαίου. Τα τελευταία είχαν ανέκαθεν στενές σχέσεις με τις μικρασιατικές ακτές, όπως άλλωστε και τα ανατολικά Δωδεκάνησα, ενώ αρκετές από τις Κυκλάδες  σχετίζονταν παραδοσιακά με την Αττική και την Πελοπόννησο. Όμως τα δίκτυα του Αιγαίου υπήρξαν πολύ πιο ευρεία, και, ανάλογα με τις ιστορικές συνθήκες, συνέδεσαν τα νησιά με την Αίγυπτο, την Εγγύς Ανατολή, τον Εύξεινο Πόντο, τα λιμάνια της Μεσογείου, την Αμερική και την Αυστραλία. Σήμερα το Αιγαίο, το μοναδικό αρχιπέλαγος της Ευρώπης, δεν αποτελεί μόνο τόπο αναφοράς για την ιστορία και τον πολιτισμό των τριών ηπείρων που βρίσκονται κοντά του, αλλά και χώρο αναψυχής για χιλιάδες επισκέπτες από όλο τον κόσμο, καθώς συνδυάζει μοναδικά το φυσικό κάλλος με τον πολιτισμικό πλούτο.

Η Πολιτιστική Πύλη του Αρχιπελάγους του Αιγαίου είναι προϊόν συνεργασίας του ΙΜΕ με το Υπουργείο Αιγαίου. Αντικείμενο του έργου είναι η ανάπτυξη ενιαίου δικτυακού τόπου που παρέχει πολιτισμική και ιστορική πληροφορία υποδομής υψηλής ποιότητας και πιστότητας με σκοπό την ανάδειξη και προβολή των μοναδικών ιστορικών και πολιτιστικών χαρακτηριστικών του Αιγαίου, καθώς και η ενοποίηση των δικτυακών τόπων που αφορούν το Αιγαίο σε έναν ενιαίο θεματικό πολιτισμικό άτλαντα του Διαδικτύου με ενιαία λογική ελέγχου ποιότητας και πιστότητας του περιεχομένου.

ΤΟ ΕΡΓΟ

Περιγραφή

Στόχος της Πύλης είναι η ανάδειξη της ιστορικής και πολιτισμικής φυσιογνωμίας των νησιών του Αιγαίου. Για την επίτευξη του στόχου αυτού χρησιμοποιήθηκαν όλες οι παραδοσιακές μορφές πληροφορίας (κείμενο, πίνακες δεδομένων, φωτογραφίες, σχέδια και χάρτες), αλλά και αρκετές νέες μορφές, προερχόμενες από τις εφαρμογές των πολυμεσικών τεχνολογιών στον κυβερνοχώρο. Οι τρισδιάστατες απεικονίσεις, τα αρχιτεκτονικά και πολεοδομικά μοντέλα, οι ιστορικοί χάρτες, τα βίντεο και τα αρχεία ήχου σκοπό έχουν να διευκολύνουν την κατανόηση των περιγραφόμενων φαινομένων, να τεκμηριώσουν τα κειμενικά δεδομένα, αλλά και να προσθέσουν καινούργιες δυνατότητες πρόσληψης, αυξάνοντας τόσο το εύρος του γνωστικού πεδίου, όσο και τα περιθώρια εμβάθυνσης σε αυτό. Οι πληροφορίες γίνονται μ’ αυτόν τον τρόπο εύχρηστες, εύληπτες και ελκυστικές, χωρίς να χάνουν την πιστότητα και την ακρίβειά τους. Επιπλέον αξιοποιούνται με τον καλύτερο τρόπο οι επιλογές αναζήτησης και έρευνας του ογκώδους και πολυποίκιλου περιεχομένου χάρις στις πολλαπλές και επικαλυπτόμενες δυνατότητες αναζήτησης σε ψηφιακό περιβάλλον.

Γεωγραφικά η Πύλη περιλαμβάνει τις  Περιφέρειες του Βορείου και Νοτίου Αιγαίου που περιλαμβάνουν τις νομαρχίες Λέσβου, Χίου και Σάμου η πρώτη, Κυκλάδων και Δωδεκανήσου η δεύτερη. Το τμήμα αυτό της Πύλης είναι το κυρίως ανάπτυγμά της και ο χώρος για τον οποίο γίνεται συστηματική ανάπτυξη πληροφορίας και διεξοδική αναζήτηση υπαρχόντων σχετικών κόμβων. Επιδίωξή μας είναι ο εμπλουτισμός της Πύλης στο μέλλον, ώστε να συμπεριλάβει ολόκληρο το νησιωτικό μέρος του Αιγαίου, αλλά και τα εκατέρωθεν αυτού παρακείμενα παράλια.
Χρονικά η ιστορική και αρχαιολογική πληροφορία εκτείνεται από την προϊστορία μέχρι τη σύγχρονη εποχή.
Δομικά η Πύλη περιλαμβάνει δύο κατηγορίες κειμενικών ενοτήτων (λημμάτων): Νησιά και Γενικά θέματα.

Γενικά θέματα: η ενότητα αυτή περιλαμβάνει λήμματα που αφορούν ζητήματα ιστορίας και αρχαιολογίας, περιβάλλοντος και οικολογίας, λαϊκού πολιτισμού και αρχιτεκτονικής, λήμματα που παρουσιάζουν συνοπτικά το σημερινό κοινωνικο-οικονομικό και πολιτισμικό προφίλ των νησιών, όπως και λήμματα που αναφέρονται σε επιλεγμένα και αντιπροσωπευτικά ανά περίοδο ιστορικά πρόσωπα.
Νησιά: Ως προς την ανάπτυξη της πληροφορίας των λημμάτων που αφορούν μεμονωμένα νησιά, χαρακτηριστική είναι η δομή του «δελτίου ταυτότητας» του λήμματος, η οποία έχει προσαρμοστεί στις ανάγκες μιας γενικής δημογραφικής – διοικητικής - πολιτιστικής  παρουσίασης του εκάστοτε νησιού, όπως και η δομή των ίδιων των λημμάτων, τα οποία οργανώνονται σε ενότητες που αντικατοπτρίζουν λίγο-πολύ τη θεματική κατανομή των ζητημάτων που πραγματεύονται τα «γενικά» λήμματα: Φυσικός χώρος – περιβάλλον, ιστορία, αρχαιολογικοί χώροι και μνημεία, μουσεία, αρχιτεκτονική, λαϊκός πολιτισμός. Εννοείται πως ζητήματα που δεν εντάσσονται στην παραπάνω δομή αναπτύσσονται ελεύθερα σε ξεχωριστή ενότητα ή ενότητες.

Κοινό χαρακτηριστικό όλων των λημμάτων είναι ο εμπλουτισμός τους με οπτικοακουστική πληροφορία, βιβλιογραφία, γλωσσάρι ειδικών όρων, καταλόγων με πρόσθετη πληροφορία, καθώς και ειδική δικτυογραφία. Τα λήμματα φέρουν εσωτερικές συνδέσεις προς άλλα λήμματα της Πύλης ή κείμενα από άλλες βάσεις λημμάτων.

Παράλληλα η Πύλη λειτουργεί ως οδηγός στο Διαδίκτυο. Έχει γίνει καταγραφή, αξιολόγηση, ομαδοποίηση και παρουσίαση με ενιαίο τρόπο και προδιαγραφές των πολλών διάσπαρτων κόμβων για τα νησιά του Αιγαίου, οι οποίοι έτσι καθίστανται προσβάσιμοι. Η ταξινόμηση γίνεται με βάση θεματολογικά και γεωγραφικά κριτήρια καθώς και κριτήρια είδους πληροφορίας και υπηρεσιών που παρέχουν οι κόμβοι. Ο χρήστης έχει στη διάθεσή του όχι μόνο τη δυνατότητα να διεξαγάγει αναζήτηση στη βάση δεδομένων δικτυακών τόπων που αφορούν την ιστορία και τον πολιτισμό του Αιγαίου, αλλά και να πλοηγηθεί (browsing) σε αυτήν ακολουθώντας το θεματικό κατάλογο, έτσι ώστε να επιλέξει την εμφάνιση των κόμβων που επιθυμεί με βάση τα ενδιαφέροντά του.

Μεθοδολογία

Το έργο ακολουθεί σε γενικές γραμμές τη μεθοδολογία που έχει αναπτύξει το ΙΜΕ για τις ανάγκες των δικτυακών εγκυκλοπαιδικών έργων, όπως αυτό της Εγκυκλοπαίδειας Μείζονος Ελληνισμού. Το ευέλικτο σχήμα που έχει επιλεγεί κατά την παραγωγή τέτοιων έργων, επιτρέπει την προσαρμογή της εφαρμογής του στα έργα ανάλογα με το κοινό στο οποίο απευθύνεται το καθένα. Στην περίπτωση της Πολιτιστικής Πύλης του Αρχιπελάγους του Αιγαίου απευθυνόμαστε στο ευρύ κοινό των χρηστών του Διαδικτύου. Ως εκ τούτου, οι μεθοδολογικές συμβάσεις έχουν διαμορφωθεί αντίστοιχα ώστε να επιτρέπουν την εύκολη πρόσβαση στο υλικό που έχει ενσωματωθεί. Σε ό,τι αφορά  την ανάπτυξη του περιεχομένου, έχει υιοθετηθεί ένας απλούστερος τρόπος γραφής, ενώ η βιβλιογραφική κάλυψη παρέχει μια πρώτη, βασική ενημέρωση με έμφαση σε νέες εκδόσεις, οι οποίες μετη σειρά τους  μπορούν να οδηγήσουν τον ενδιαφερόμενο σε περαιτέρω εμβάθυνση. Ως προς τη δικτυογραφία, επιχειρείται η πλήρης κάλυψη του όγκου πληροφορίας.
Τέλος, η πληροφορία έχει δομηθεί σε πολλαπλά επίπεδα, τα οποία επιτρέπουν είτε μια πιο επιφανειακή είτε μια πιο σε βάθος ανάγνωση. Με άλλα λόγια, ο χρήστης επιλέγει μόνος του σε ποιο βαθμό θα εκμεταλλευθεί το εύρος της πληροφορίας που του προσφέρεται. Αυτονόητο παραμένει επίσης ότι ακολουθούνται οι συμβατικές μεθοδολογικές απαιτήσεις σε ότι αφορά την ακρίβεια της πληροφορίας και την αποφυγή αξιολογικών κρίσεων.