[Η Λημνία μίλτος] είναι παραπλήσια με το μίνιο και οι αρχαίοι πολύ την επαινούσαν καθώς και το νησί απ’ όπου παράγεται. Δεν την πουλούσαν παρά μόνο σε σφραγισμένα τεμάχια, γι’ αυτό και την αποκαλούσαν «σφραγίδα». […] Στην ιατρική θεωρείται εξαιρετική ουσία. Σαν αλοιφή γύρω από τα μάτια ανακουφίζει το δάκρυσμα και τους πόνους και σταματάει την αιμόπτυση. Την πίνουν επίσης για ενοχλήσεις της σπλήνας, των νεφρών, κατά της υπερβολικής αιμορραγίας στην εμμηνόρροια των γυναικών, καθώς και σαν αντίδοτο στα δηλητήρια και το δάγκωμα των φιδιών της στεριάς και της θάλασσας. Γι’ αυτό συνηθίζεται η χρήση της σε όλα τα αντίδοτα.

Πλίνιος ο Πρεσβύτερος, Περί της Αρχαίας Ελληνικής Ζωγραφικής, 35ο Βιβλίο της «Φυσικής Ιστορίας»,μετάφραση–επιμέλεια Λεβίδης, Α.Β. (Αθήνα 1998), κεφ. 35.14.33-34.


Τη Λημνία γη άλλοι ονομάζουν «μίλτο» άλλοι «Λημνία» και άλλοι πάλι «Λημνία σφραγίδα», γιατί τη σφραγίζουν με τη σφραγίδα της Άρτεμης. Το χώμα λοιπόν αυτό, αφού το μαζέψει η ιέρεια μετά από ορισμένες τοπικές εθιμικές τελετές […], ξηραίνει τον λιπαρό πηλό τόσο όσο να γίνει σα μαλακό κερί και μετά τον πλάθει σε κομματάκια, που πάνω τους βάζει τη σφραγίδα της Άρτεμης. Ύστερα τα στεγνώνει στη σκιά ώσπου να ξεραθούν και έτσι γίνεται το φάρμακο που είναι γνωστό σε όλους τους γιατρούς, η «Λημνία σφραγίς».

ΙΙ. Γαληνός, Περί Αντιδότων 14: μετάφραση Τουρπτσόγλου-Στεφανίδου, Β. Ταξιδιωτικά και Γεωγραφικά Κείμενα για τη Νήσο Λήμνο (15ος-20ός αιώνας), (Θεσσαλονίκη 1986).

Παρ’ όλο που το νησί δεν είναι πολύ μεγάλο, έχει εβδομήντα πέντε χωριά, που εγώ ο ίδιος τα μέτρησα, και κατοικείται από ανθρώπους εργατικούς και πλούσιους, που παράγουν κηπευτικά καθώς και πολλά άλλα πράγματα, όπως μπιζέλια, κουκιά, ρεβίθια, φακή, σιτάρι, κρασί, κρέας, τυρί, μαλλί, λινάρι και καννάβι. […] [οι κάτοικοι] ασχολούνται με την καλλιέργεια της γης. Με τον ερχομό των Τούρκων δε σταμάτησαν να μιλούν τη γλώσσα τους, ούτε άλλαξαν τη θρησκεία τους. Μέσα στα εβδομήτνα πέντε χωριά του νησιού, δεν υπάρχουν παρά δύο-τρία μόνον όπου οι κάτοικοι δε μιλούν ελληνικά και δεν είναι Χριστιανοί. […] Ένας γέρος Έλληνας ντόπιος μου είπε πως ποτέ άλλοτε το νησί δεν καλλιεργούνταν τόσο καλά, ούτε ήταν ποτέ τόσο πυκνοκατοικημένο.

I. Pierre Belon, Les observations du plusieurs singularités et choses mémorables trouvées en Gréce, Asie, Judée, Égypte, Arabie et autres pays etrangers, rédigées en trois livres, (Παρίσι 1553), κεφ. 25: μετάφραση Τουρπτσόγλου-Στεφανίδου, Β., Ταξιδιωτικά και Γεωγραφικά Κείμενα για τη Νήσο Λήμνο (15^ος-20^ος αιώνας), (Θεσσαλονίκη 1986).


Το νησί Λήμνος διατηρεί ακόμη το παλιό του όνομα. Οι Ιταλοί το λένε Σταλιμένη, από το ελληνικό «στο» και το «Λήμνος» και σ’ αυτό έχουν γεννηθεί δύο εξαιρετικοί και γνωστοί συγγραφείς, που ονομάζονται Φιλόστρατοι. Η πόλη, η αλλοτινή Μύρινα, έχει σήμερα το όνομα του νησιού της Λήμνου, βρίσκεται πάνω σ’ ένα λόφο και περιβάλλεται ακόμη από τα παλιά της τείχη. Είναι όμως τελείως άσχημη, γιατί εκεί μέσα δεν υπάρχουν καθόλου μαγαζιά. Ό,τι παράγουν το καταναλίσκουν οι ίδιοι. Όλα λοιπόν είναι πολύ φθηνά γιατί χρόνια τώρα οι γαλέρες δεν πιάνουν καθόλου στο νησί, μια και βρίσκεται κάπως έξω από το δρόμο τους. Έχουν τα χωράφια τους και αρκετό κρασί.

II. Rheinhold von Lubenau, Beschreibung der Reisen des Rheinhold Lubenau, (Königsberg 1915), κεφ. 13: μετάφραση Τουρπτσόγλου-Στεφανίδου, Β., Ταξιδιωτικά και Γεωγραφικά Κείμενα για τη Νήσο Λήμνο (15^ος-20^ος αιώνας), (Θεσσαλονίκη 1986).


Οι αρχαίοι είχαν σε μεγάλη εκτίμηση, σαν φάρμακο με πολλές χρήσεις, ένα είδος χώματος, που ακόμη και σήμερα, όπως και παλιά, το χρησιμοποιούν πολύ. Οι Λατίνοι το ονομάζουν Terra Lemnia ή Terra Sigillata και οι Γάλλοι Terre Sellée. Το χώμα αυτό είναι τόσο μοναδικό, ώστε επιστρέφοντας οι πρεσβευτές από την Τουρκία το φέρνουν συνήθως, ως δώρο, στους Υψηλούς Κυρίους τους, επειδή, ανάμεσα στα άλλα, καταπολεμά την πανώλη και όλες τις επιδημίες. Το αγοράζει κανείς από τους φαρμακοποιούς με το όνομα Terre Sellée, συνήθως όμως κυκλοφορεί νοθευμένο. Επίσης, δεν υπάρχει σε κανένα άλλο μέρος του κόσμου, παρά μόνο στη Λήμνο. […] Αυτό το χώμα το πλάθουν σε μικρές παστίλιες ή μικρά ψωμάκια, μέχρι τέσσερα δράμια το καθένα. […] Έχουν όμως τη συνήθεια να το βγάζουν μόνον μια μέρα του χρόνου, μέρα ειδικά αφιερωμένη σ’ αυτό, που είναι η 6η Αυγούστου.

ΙΙΙ. Βολταίρος, (Candide 1759), κεφ. 30: μετάφραση: Τουρπτσόγλου-Στεφανίδου, Β., Ταξιδιωτικά και Γεωγραφικά Κείμενα για τη Νήσο Λήμνο (15^ος-20^ος αιώνας), (Θεσσαλονίκη 1986).


Σαν πόλη, το Κάστρο μοιάζει με όλα τα άλλα λιμάνια των νησιών του Αιγαίου ή της Μ. Ασίας. Δρόμοι στενοί και ένας απ’ αυτούς, με υπαίθρια μαγαζάκια και σκιάδια από κλήματα, χρησιμεύει σαν αγορά. Σπίτια από γκρίζα πέτρα, με τον πρώτο όροφο σε προεξοχή, στηριγμένο σε λοξά στηρίγματα, με μουσαραμπίες και καφασωτά στα παράθυρα των Τούρκων. Το εσωτερικό τους […] είναι τα ίδιο με άλλων νησιών. Πάντα τα ίδια σαλόνια, με καναπέδες από χρωματιστό ύφασμα στο μήκος των τοίχων, σε μια γωνιά του δωματίου ένας σωρός μαξιλάρια για τους επισκέπτες. Το αναμμένο καντήλι μπροστά στις εικόνες των αγίων, τα στρωσίδια υφασμένα και κεντημένα από τις γυναίκες του σπιτιού. Στο ντύσιμο, το παντελόνι με μορφή σάκου και με δύο τρύπες για τα πόδια, που άνδρες και γυναίκες το στερεώνουν, οι πρώτοι κάτω από το γόνατο, και οι δεύτερες στον αστράγαλο και το αφήνουν να κρέμεται λιγότερο ή περισσότερο χαμηλά. Πάνω στο κεφάλι, το κόκκινο φέσι των ανδρών και το χρωματιστό μαντήλι των γυναικών. Σαν έθιμο, η ίδια συνήθεια να προσφέρουν στους επισκέπτες μαστίχα Χίου ή ρακή, γλυκίσματα, ζαχαρωτά, καφέ.