1. Εισαγωγή

Κατά τον 7ο αι. π.Χ. η πολιτική ζωή στη Λέσβο χαρακτηριζόταν από έντονες διαμάχες. Αρχικά κυριαρχούνταν από την οικογένεια των Πενθιλιδών. Προς τα τέλη του αιώνα όμως και άλλες αριστοκρατικές οικογένειες απέκτησαν δύναμη και βλέψεις για την εξουσία. Μέσα στην ταραγμένη εκείνη εποχή έκανε την εμφάνισή της στο νησί η λυρική ποίηση, ίσως για να εκφράσει τα έντονα συναισθήματα ή για να στρέψει τη σκέψη σε ατραπούς λιγότερο επώδυνες, όπως αυτές που βίωναν όσοι ασχολούνταν με τα κοινά.

2. Αλκαίος

Ο Αλκαίος καταγόταν από μία από αυτές τις αριστοκρατικές οικογένειες. Τα αδέρφια του είχαν συμμετάσχει στη δολοφονία του τυράννου Μελάγχρου. Ο ίδιος ο Αλκαίος αργότερα, μαζί με το μετέπειτα αισυμνήτη Πιττακό, είχε οργανώσει μια «εταιρεία», που ανέλαβε την εξόντωση του τυράννου Μυρσίλου. Η συνωμοσία έγινε γνωστή και οι συνωμότες εξορίστηκαν στην Πύρρα, από όπου και πάλι συνέχισαν τις προσπάθειές τους. Μάλιστα πρέπει να ζήτησαν οικονομική βοήθεια από τους Λυδούς, στο οποίο ο Πιττακός αντιτάχθηκε και αποσχίστηκε. Ο Αλκαίος θεώρησε τον Πιττακό προδότη και χρησιμοποίησε την ποίησή του για να τον μειώσει, χρησιμοποιώντας υποτιμητικούς χαρακτηρισμούς: κακόπατρις (ταπεινής καταγωγής) και φύσκων (κοιλαράς) είναι μερικοί από αυτούς. Συχνά έχουμε την εντύπωση πως τα ποιήματά του είναι γραμμένα για να απαγγελθούν σε συμπόσια ομοϊδεατών, διασκεδάζοντάς τους με τη σάτιρα αλλά και την πικρία που εκφράζουν. Ο Αλκαίος εξορίστηκε για την αντικαθεστωτική του συμπεριφορά. Το ίδιο και ο αδερφός του και άλλοι διαφωνούντες.

Στα ποιήματα του Αλκαίου έχει θέση η αλληγορία: η εικόνα ενός πλοίου που παραδέρνει στην καταιγίδα συμβολίζει το κράτος που παραπαίει μέσα στην πολιτική κρίση και είναι μια εικόνα που χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα. Ωστόσο, πολύ συχνό θέμα είναι αυτό της οινοποσίας. Τα ποιήματα του Αλκαίου είναι γραμμένα σε διαφορετικά μέτρα, με κύριο το ιαμβικό. Η διάλεκτος που χρησιμοποίησε ο Αλκαίος είναι η λεσβιακή αιολική, κάτι που φαίνεται να είναι και το κοινό του στοιχείο με την άλλη μεγάλη ποιήτρια της Λέσβου, τη Σαπφώ.

3. Σαπφώ

Η Σαπφώ ήταν περίπου σύγχρονή του και καταγόταν από την πόλη της Ερεσού. Ήταν θυγατέρα του Σκαμανδρωνύμου και της Κλεΐδος. Μεταγενέστερες πηγές αναφέρουν τα ονόματα των αδερφών της, καθώς και του συζύγου της, κάποιου Κερκύλλα από την Άνδρο. Αναφέρουν επίσης ότι η Σαπφώ είχε μια κόρη, την Κλεΐδα. Σύμφωνα με μια θεωρία, ο ανεκπλήρωτος έρωτάς της για το Φάονα την οδήγησε στην αυτοκτονία στο νησί της Λευκάδας, παράδοση που ανήκει μάλλον στη σφαίρα του μύθου.

Αυτό που μας αποκαλύπτει το Πάριο Χρονικό για τη Σαπφώ είναι πως η ποιήτρια εξορίστηκε στη Σικελία μεταξύ του 604/603 και του 596/595 π.Χ. Η ίδια περίοδος συμπίπτει με την ποιητική ακμή της. Από τα ποιήματά της ξεχωρίζουν τα επιθαλάμια: μικρά γαμήλια ποιήματα. Ο τύπος αυτός ποιημάτων, κατά το Λέσκι, πήγαζε από τη λαϊκή λογοτεχνική παραγωγή, όμως η Σαπφώ κατάφερε να τα αναδείξει σε λόγια επιτεύγματα. Θεματολογικά το στοιχείο του έρωτα ξεχωρίζει, διανθισμένο με εξαιρετικά ωραίες εικόνες και άφθονο λυρισμό, έτσι που να ταιριάζει στην ψυχοσύνθεση νεαρών γυναικών, που όπως φαίνεται αποτελούσαν και το κοινό στο οποίο απευθυνόταν. Αυτό έχει δώσει λαβή για τη θεωρία του Willamowitz, σύμφωνα με την οποία η Σαπφώ ήταν δασκάλα σε τάξη κοριτσιών, κάτι που ωστόσο δεν τεκμηριώνεται από άλλα στοιχεία. Η ποίησή της άσκησε επίδραση ιδιαίτερα στους Λατίνους ποιητές. Στα Μεσαιωνικά και Νεότερα χρόνια αρκετοί τη χαρακτήρισαν πρόστυχη, καθώς στο έργο της διαφαίνεται ερωτικό στοιχείο προς το γυναικείο φύλο. Η μορφή της, από την άλλη πλευρά, εξιδανικεύτηκε και αποτυπώθηκε σε μία σειρά από αγάλματα (προτομές Περίνθου, Μαλιμπού, Πειραιά και Ηρακλείου).