1. Ιστορική αναδρομή

Ο καθολικισμός στις Κυκλάδες ανάγεται στις αρχές του 13ου αιώνα, αμέσως μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204) και την υπαγωγή μεγάλου μέρους της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας υπό την κυριαρχία τους.

Η συγκρότηση καθολικής κοινότητας στις Κυκλάδες συντελείται σε τρία επίπεδα, που αντιστοιχούν σε διαφορετικές χρονικές στιγμές: την άφιξη καθολικού πληθυσμού μαζί με τους νέους κυρίαρχους, την προσχώρηση ορθόδοξων αρχόντων στον καθολικισμό προκειμένου να διατηρήσουν την υψηλή κοινωνική τους θέση, και τέλος την προσέλευση ευρύτερων ομάδων που πυροδοτείται από την προσπάθεια οικονομικής και κοινωνικής ανόδου, αλλά και τη δράση των καθολικών μοναστικών ταγμάτων.

Οι μεγαλύτερες κοινότητες καθολικών συγκροτήθηκαν στη Σύρο, τη Νάξο, τη Σαντορίνη και την Τήνο. Σε μερικές περιπτώσεις, όπως π.χ. στη Σύρο, οι καθολικοί αποτελούσαν ως το 18ο αιώνα την πλειονότητα των κατοίκων. Η δημογραφική ισορροπία ανατράπηκε προς όφελος των ορθοδόξων στα χρόνια της Επανάστασης, όταν από τη μια μεγάλος αριθμός ελληνορθόδοξων προσφύγων από άλλες περιοχές (νησιά βορειοανατολικού Αιγαίου, Μικρά Ασία) κατέφθασε στα νησιά και από την άλλη η αντικατάσταση της οθωμανικής από την ελληνική εξουσία ευνόησε την ανάπτυξη της ορθοδοξίας σε βάρος του καθολικισμού. Πάντως ακόμη και σήμερα στη Σύρο οι καθολικοί απαρτίζουν μεγάλο μέρος του πληθυσμού του νησιού.

2. Οι καθολικοί σήμερα

Σήμερα η παρουσία των καθολικών στις Κυκλάδες επικεντρώνεται στα νησιά Σύρο και Τήνο. Στα υπόλοιπα νησιά των Κυκλάδων η καθολική κοινότητα περιορίζεται σε λίγους κατοίκους στη Νάξο, τη Σαντορίνη και τη Μύκονο.

Η Καθολική Εκκλησία των Κυκλάδων περιλαμβάνει α) την αρχιεπισκοπή Νάξου-Τήνου, στην οποία υπάγονται τα νησιά Νάξος, Πάρος, Αντίπαρος, Αμοργός, Τήνος, Μύκονος και Άνδρος, που λειτουργεί ως μητρόπολη όλου του Αιγαίου και αριθμεί περίπου 3.000 μέλη, β) την επισκοπή Σύρου με 8.000 μέλη, στη δικαιοδοσία της οποίας βρίσκονται οι δύο εκκλησίες και το καθολικό κοιμητήριο της Μήλου, και γ) την επισκοπή Θήρας με περίπου 150 μέλη.

Η καθολική κοινότητα στις Κυκλάδες δραστηριοποιείται σε διάφορους τομείς της κοινωνικής ζωής. Στην Τήνο καθολικοί φορείς διοργανώνουν καλοκαιρινές κατασκηνώσεις για παιδιά, ενώ ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα δύο μεγάλα προσκυνήματα της «Ιεράς Καρδίας του Ιησού» και της Παναγίας στο Βρυσί. Στη Σύρο, το κέντρο του κυκλαδίτικου καθολικισμού, υπάρχουν διάφορες καθολικές οργανώσεις και σύνδεσμοι, και επιπλέον λειτουργεί Κέντρο Ιστορικών Μελετών στους χώρους της αρχιεπισκοπής.

Η πληθυσμιακή σύσταση των νησιών των Κυκλάδων, κυρίως της Σύρου και της Τήνου, έχει ως αποτέλεσμα μεγάλο αριθμό μεικτών γάμων. Η Καθολική Εκκλησία αναγνώρισε τα μυστήρια της Ορθόδοξης, ενώ η Ορθόδοξη δεν αναγνώρισε τα μυστήρια της Καθολικής. Ωστόσο, παρά τα νομικά και τυπικά προβλήματα, το «πάντρεμα» των δύο Εκκλησιών μέσα από την ένωση ορθοδόξων και καθολικών επιτυγχάνεται με τη τέλεση δύο τελετουργικών μυστηρίων. Προηγείται χρονικά η τελετή της Καθολικής Εκκλησίας και έπεται αυτή της Ορθόδοξης. Τα δικαιώματα ανακτώνται, ωστόσο, στην «ισοπολιτεία του γάμου»: οι νεόνυμφοι αποφασίζουν για το θρήσκευμα των παιδιών τους. Τέλος, πρέπει να αναφερθεί ότι, όπως σε όλη την Ελλάδα, έτσι και στις Κυκλάδες η Καθολική Εκκλησία συνεορτάζει τον εορτασμό του Πάσχα σε κοινές με την Ορθόδοξη Εκκλησία ημερομηνίες, πράγμα που μειώνει την απόσταση ανάμεσα στις δύο χριστιανικές Εκκλησίες.